Tijdens een digitale meeting op 31 maart 2021 ‘proefden’ ongeveer 80 belangstellenden van de sfeer en ervaringen in enkele collectieve woonvormen in Delft (en omgeving). Waarom een bijeenkomst over collectieve woonvormen in Delft? Na een periode die gekenmerkt werd door individualisering en autonomie, is er de laatste tijd weer meer behoefte aan gemeenschappelijkheid. Naast de tijdgeest zijn er maatschappelijke ontwikkelingen aan te wijzen die nieuwe vragen over wonen en samenleven oproepen.
Verzorgingshuizen zijn gesloten en ouderen blijven langer zelfstandig thuis wonen, maar ook vaker alleen. Kwetsbare mensen, bijvoorbeeld met een beperking of psychiatrische klachten wonen vaker in een gewone buurt. De coronacrisis heeft ons nog eens met de neus op de feiten gedrukt dat mensen niet zonder andere mensen kunnen. Maar elkaar ontmoeten, iets voor een ander betekenen, wederkerigheid: hoe organiseer je dat?
Goed om een kijkje te nemen in enkele van de bestaande collectieve woonvormen in Delft. Via een filmpje (TOV wonen) en in ‘digitale kamers’ waar bewoners van collectieve woonvormen vertellen over hun ervaringen, kunnen de deelnemers van een of meer smaken ‘proeven’.
Verschillende smaken
De collectieve woonvormen laten veel variatie zien, bijvoorbeeld in ontstaansgeschiedenis, organisatie en financiering, samenstelling van de bewonersgroep, invulling van de gemeenschappelijkheid en ideologie.
Bij de meeste collectieve woonvormen is sprake van huur, Geworteld Wonen bestaat uit koopwoningen. Een bijzondere constructie is te zien bij de Oude Nieuwelaan. De bewoners van de Oude Nieuwelaan betalen contributie aan de vereniging, die geen coöperatieve vereniging is. Bij het begin kon de vereniging een hypotheek krijgen bij de Triodosbank. Nu is dat door de verscherpte regelgeving niet mogelijk. De contributies zijn ruim voldoende om de lopende kosten te dekken en reserveringen te doen voor groot onderhoud. Er blijft nu geld over en het is statutair zo geregeld dat overschotten aan oud-bewoners worden terugbetaald. Dit gaat naar verhouding van de tijd dat men er heeft gewoond. Het huidige verenigingsbestuur doet een appel op de oud-bewoners om deze middelen in te zetten voor nieuwe initiatieven.
Bij alle initiatieven is er een bewuste keuze voor collectiviteit, maar wat bewoners met elkaar delen verschilt per initiatief. Bij Nevel Nemas en Geworteld Wonen hebben zij een zelfstandige woning of appartement en is er daarnaast een gemeenschappelijke ruimte (Nevel Nemas) of tuin (Geworteld Wonen) waar zij elkaar ontmoeten en samen dingen doen.
Bij Centraal Wonen, Oude Nieuwelaan en Taste ligt meer accent op het gezamenlijk wonen en delen in elkaars leven. Elke bewoner heeft één of soms twee eigen kamers, zij delen de andere ruimtes zoals (woon)keuken, badkamer, wasruimte, hobbyruimte. Uit de poll onder de deelnemers over welk initiatief het meest aanspreekt, blijkt dat Geworteld Wonen het hoogst scoort. Dat lijkt vooral te maken te hebben met de aantrekkelijkheid van ‘op jezelf wonen’ terwijl je toch iets met elkaar deelt en elkaar ontmoet. Het geeft de vrijheid om zelf te bepalen wat je met anderen wilt delen. Bij Geworteld Wonen is bijvoorbeeld te zien dat de meerwaarde van het collectief voor de ene bewoner ligt in het samenwerken in de moestuin, voor de ander bij het helpen van elkaar zoals rond de opvoeding, of bij het delen van spullen. Daarnaast spreekt Taste aan, vanwege de grote betrokkenheid op de buurt.
Zelfstandig en samen
Opgemerkt wordt dat nieuwe initiatieven voor collectief wonen vaak uitgaan van zelfstandige wooneenheden, maar een kamergewijze opzet zoals Centraal Wonen en Oude Nieuwelaan blijkt ook nog steeds levensvatbaar te zijn. Door de manier waarop de gezamenlijkheid wordt ingevuld, verschillen de initiatieven in het type bewoners. Hoewel de meeste collectieven streven naar variatie in leeftijd, zijn in
woongroepen met een kamergewijze opzet in het algemeen meer jongere bewoners te vinden, waaronder veel alleenstaanden. Centraal Wonen richtte zich oorspronkelijk ook op gezinnen met kinderen, vanuit de gedachte dat het goed is als gezinsleden hun leefwereld verbreden en kinderen met meer volwassenen opgroeien dan alleen hun ouders. Geleidelijk zijn echter de meeste gezinnen weggetrokken, er wonen momenteel nog maar enkele kinderen. De differentiatie in leeftijd is minder groot dan oorspronkelijk gedacht.
Nevel Nemas richt zich op ouder wordende bewoners, vanuit de gedachte dat zij elkaar kunnen helpen op het moment dat iemand beperkt raakt. Mensen vanaf 55 jaar zijn welkom, zodat er een mix is van oudere en wat jongere bewoners. Doordat de doorstroming klein is, is er momenteel weinig jonge aanwas, en is de leeftijdsverdeling niet optimaal.
Bij een aantal initiatieven wordt de gezamenlijkheid, het wonen in een gemeenschap, versterkt door een onderliggende ideologie. Het meest uitgesproken is Taste, met het christelijk geloof als verbindende levensvisie. Bij Geworteld wonen maken duurzaamheid en een ecologische visie deel uit van de gezamenlijke ideologie en bij Oude Nieuwelaan de wens om bestaande gebouwen te benutten.
Meer dan een woning
In alle initiatieven wordt van de bewoners verwacht dat zij de intentie hebben om dingen met elkaar te delen en een bijdrage te leveren aan het collectief. In de meeste gevallen is er een selectieproces voor nieuwe bewoners waarbij, naast de bereidheid om zich in te zetten voor de groep, goed gekeken of er een match is tussen de groep en de nieuwe bewoner.
Bij Geworteld Wonen gaat een vrijgekomen woning in de vrije verkoop en is er geen selectieproces. Maar doordat bewoners meebetalen aan de tuin is er bij nieuwe bewoners automatisch commitment bij de gezamenlijkheid die bij de tuin hoort. De bewoners vertellen dat het altijd een proces van geven en nemen is om met elkaar samen te kunnen wonen. Belangrijk is om te accepteren dat je het niet overal over eens bent. Gezamenlijke momenten, zoals groepsvergaderingen, borrels, feestjes, samen klussen, bevorderen het groepsgevoel. De initiatieven verschillen in de mate waarin ze open staan naar de buurt. Taste is hierin sterk ontwikkeld en wordt hierin gewaardeerd. Ook bij andere initiatieven zijn er soms activiteiten waar bijvoorbeeld ook buurtbewoners bij uitgenodigd worden. Maar vaak investeren bewoners al veel tijd in het collectief, waardoor het lastig is om ook nog tijd vrij te maken voor de buurt.
